İnsanlar binlerce yıldır bu oyuncaklarla oynuyor, ancak şimdiye kadar kimsenin topaç çevirmekten sıkıldığını görmedik. Topaçlar, Babil’den başlayarak Yunanistan, Hindistan ve Rusya gibi yerlere doğru yolculuklarına devam etti. Ancak topaç yapımının bir sanata dönüştüğü asıl yer Japonya oldu.
Dünyanın en eski topaçları 19. yüzyılda Babil’de keşfedildi. Arkeologlar, Orta Doğu’da yaptıkları kazı çalışmaları sırasında yaklaşık 3000 yıllık tabutları açtılar. Tabutların içinde insan kalıntıları, el emeği ürünlerin izleri ve ölen kişinin hayatında sevdiği şeyleri simgeleyen eşyalar vardı. Çocuklar en sevdikleri oyuncaklarla gömülmüştü ve bu oyuncakların arasında topaçlar da bulunuyordu. Bu topaçlar genellikle kilden yapılmış, içi boş ya da dolu nesnelerdi. Üzerlerinde işlenmiş hayvan figürleri gibi pek çok desen yer alıyordu.
Topaçlar, Babil’den başlayarak Yunanistan, Hindistan ve Rusya gibi yerlere doğru yolculuklarına devam etti. Ancak topaç yapımının bir sanata dönüştüğü asıl yer Japonya oldu. Antik Japon uygarlığında ustalar, topaçları öyle güzel ve özenle süslediler ki döndüklerinde ortaya son derece karmaşık, vahşi ve etkileyici şekiller çıkıyordu. Japonlar, ayrıca kilden yapılan topaçlara delikler açarak döndüklerinde ıslık sesi çıkarmalarını sağladılar. Bunun yanı sıra, topaçların üzerine ışıklı cisimler yerleştirerek karanlık bir odada döndüklerinde duvarlarda ışık ve gölge motifleri oluşturmasını başardılar.
Yeni Zelanda’nın yerlileri olan Maoriler, “Potaka” adını verdikleri özel bir topaç icat ettiler. Deniz kabuklarıyla işlenen bu topaçların iki ucu sivriydi ve küçük bir kırbaç hareketiyle dönebiliyordu. Maoriler o kadar ustalaşmışlardı ki, iki basit hareketle topaçları durdurup ters yönde çevirebiliyorlardı. Maorilerin bir diğer topaç türü olan *Potaka Takiri*, döndürüldüğünde çığlık ya da inleme sesine benzer bir ses çıkarıyordu. Bu sesli topaçların iki kullanım amacı vardı: İlki, cenazelerde birden fazla topaç döndürülerek, ölen kişi için tüm dünyanın ağladığını sembolize etmekti. İkinci kullanım alanı ise savaşlardı. Maori savaşçıları, muharebeye gitmeden önce *Potaka Takiri*leri çevirerek rakiplerine korku salıyor ve “büyük bir tehlikede olduklarını” ilan ediyorlardı.
Muhtemelen topaçların en sıra dışı kullanım şekli, Orta Çağ Avrupa’sında görülüyordu. Köylerde, boyu neredeyse bir insan kadar olan büyük tahtadan topaçlar bulunuyordu. Kış mevsiminde, köylüler bir araya gelerek bu büyük topaçları elleriyle tokatlayarak döndürürlerdi. Peki neden? Bu etkinlik, insanlar için hem ısınmaya yardımcı olan bir fiziksel aktiviteydi hem de güne eğlenceli bir başlangıç yapmanın harika bir yoluydu.
Topaçlara Dair İlginç Bilgiler
– Topaç kelimesi, hızlıca döndürmek anlamına gelen Flemenkçe bir sözcükten türemiştir.
– 1810 yılında icat edilen ve aslında bir topaç türü olan jiroskop, gemi ve uçakların dengede kalması için hayati önem taşır.
– Jiroskoplar, bilim insanlarının Dünya’nın dönüş hareketini anlamasında büyük rol oynar.
– Roma’da zarlar yasaklandığı dönemde, insanlar oyunlarında altı tarafı numaralandırılmış topaçlar kullandı.
– Dreidel adındaki dört taraflı bir topaçla oynanan oyun, Yahudilerin Hanukkah geleneğidir. Topacın her bir tarafındaki İbranice harf, oyunun kazananını belirler.
güzel yazı teşekkürler.